72. De Lutherse kerk

Het jaar 1500 kan elke oudere Nederlander gemakkelijk inhoud geven. Het "Karel V te Gent geboren" zit in zijn hoofd gebakken. De I 5 geboorte van de latere heer der Nederlanden, tevens koning van Spanje en koning/keizer van Duitsland, viel aan het begin van een ongelukseeuw. De zestiende eeuw was een eeuw van oorlogen en crises. Karel V vocht tegen Frankrijk, Fransen en Duitsers vochten godsdiens-oorlogen uit en de Nederlandse Opstand tegen Spanje en Karel V ging gepaard met godsdiensttwisten in de Nederlanden. Nog erger was een algemene Europese achteruitgang van de welvaart door een grote economische crisis. De slechte tijden maakten de mensen ontevreden en onrustig en Maastricht kreeg van dit alles ruim zijn deel.

De onrust openbaarde zich met name op godsdienstig gebied. Nieuwlichters van allerlei snit beloofden een beter leven op aarde met de hemel als hoogste beloning in het verschiet. Onder die nieuwlichters was de Duitse pater augustijn Maarten Luther (1485- 1546) een van de eersten. Sinds 1517 werd hij algemeen bekend. Hij noemde zijn nieuwe richting de evangelische omdat hij zich baseerde op het zuivere woord van het evangelie, in plaats van op de leerstellingen van Kerk en paus. Zijn volgelingen, lutheranen of ook wel martinisten genoemd naar Luthers voornaam Maarten of Martinus, zouden eerst meer dan een eeuw later vaste voet krijgen in Maastricht. De lutherse kerk, hun kerkgebouw in de Hondstraat, is niet het beginpunt van hun aanwezigheid in de stad. Zij is veeleer het eindpunt van de lange weg, die de aanhangers van een nauwelijks gedoogde kerkrichting hebben moeten afleggen om het recht te verkrijgen in het openbaar een kerkelijke gemeente te vormen.

De lutherse gemeente is in Maastricht altijd een vreemde eend in de bijt gebleven. Zij was klein en haar overwegend Duitse inslag werkte niet in haar voordeel. De leden waren vóór de Franse Tijd vooral telkens wisselende militairen uit het garnizoen met een Duitse achtergrond. Na de Franse Tijd waren het vooral kleine middenstanders en arbeiders die nooit enige rol van betekenis speelden in de stad. Hun persoonlijke geloofsleven blijft voor ons bij gebrek aan gegevens grotendeels een gesloten boek.